Takie historie dzieją się na naszych oczach. Podobnych sytuacji, poznanych przez wolontariuszy Sieci Bakhita – międzynarodowej sieci współpracy i wsparcia, utworzonej w celu zwalczania i zapobiegania handlowi ludźmi oraz pomocy pokrzywdzonym w wyniku tego procederu, jest zbyt wiele. Współczesny świat nie uporał się z porzuconym w poprzednich wiekach niewolnictwem, a wręcz przeciwnie, znajduje nowe, czasem jeszcze bardziej perfidne i wynaturzone jego formy. Na ten problem zwraca uwagę Międzynarodowy Dzień Modlitwy i Refleksji przeciwko Handlowi Ludźmi, który 8 lutego obchodzony był po raz 4. W liturgiczne wspomnienie św. Józefiny Bakhity, sudańskiej niewolnicy, na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim zostało zorganizowane spotkanie informacyjne ukazujące skalę problemu współczesnego niewolnictwa, a także zapowiadające stworzenie w Lublinie terenowego oddziału Sieci Bakhita. Należą do niej członkowie różnych zgromadzeń zakonnych i stowarzyszeń oraz osoby świeckie bezpośrednio pracujące z ofiarami handlu ludźmi bądź zaangażowane w działalność prewencyjną i edukacyjno-profilaktyczną.

Współczesny niewolnik

Problem współczesnego niewolnictwa wydaje się nam odległy i zupełnie obcy, a przecież Polska jest krajem tranzytowym i docelowym, a także państwem pochodzenia ofiar. To zjawisko dotyczy nie tylko cudzoziemców przebywających na terenie naszego kraju, ale również Polaków mieszkających w ojczyźnie i poza granicami. – Skala problemu jest bardzo duża – podkreśla s. Bożena Noga, Franciszkanka Misjonarka Maryi. Zakonnica, która ma za sobą doświadczenie pracy misyjnej w krajach Ameryki Południowej, po powrocie do ojczyzny i zamieszkaniu w domu zakonnym w Lublinie podjęła się zorganizowania grupy wolontariuszy wspierających osoby pokrzywdzone. – Przymuszanie do niewolniczej pracy, do żebractwa czy handel ludźmi i organami ludzkimi to problem lokalny i globalny. Grupy przestępcze, które czerpią ogromne korzyści z handlu ludźmi, są dosłownie wszędzie – mówi. Wyczulona na krzywdę bliźniego siostra potrafi rozpoznać ofiary i wie, jak im pomóc, choć proces wychodzenia z niewolnictwa jest bardzo trudny i zajmuje wiele czasu.

– Najczęściej spotykamy żebraków, którzy na ulicach naszych miast proszą o pieniądze. Łatwo można sprawdzić, czy taka osoba z własnej woli prosi o datki, czy została do tego przymuszona. W pierwszym przypadku chętnie opowie nam o swojej trudnej sytuacji, a w drugim będzie unikała kontaktu. Czasem jest to spowodowane barierą językową, ale znacznie częściej strachem przed „pracodawcą”, który zakazuje osobistych rozmów i z bezpiecznej odległości obserwuje żebraka – wyjaśnia s. Bożena. Idąc ulicami, zwraca uwagę na schematy; żebracy z grup zorganizowanych znajdują się w bliskiej odległości, mają podobne kartki z wypisanym tekstem; czasem zwraca uwagę nieposłuszeństwo dzieci wobec matek. – Spotkałam się z sytuacją, gdy grupy przestępcze „zarządzały” dziećmi i kobietami, łącząc je na siłę w żebrzące rodzinki – opowiada zakonnica. Do takiej pracy przymuszani są obcokrajowcy; zdarza się, że na zachodzie Europy do żebractwa zmuszani są Polacy.

Bolesne rany

Inną formą współczesnego niewolnictwa jest wykorzystywanie cudzoziemców do pracy w zakładach produkcyjnych, usługach czy rolnictwie. Za ciężką pracę nie otrzymują wynagrodzenia, a ich warunki bytowe uwłaczają ludzkiej godności. – Cudzoziemiec bez odpowiednich dokumentów czy bez unormowanej sytuacji prawnej nie poskarży się na pracodawcę w trybie oficjalnym. Boi się deportacji, czuje się niepewnie w obcym kraju, a doznawane upokorzenia potęgują strach. Tym bardziej potrzebuje profesjonalnego, ale nieformalnego wsparcia – mówi s. Bożena. Wolontariusze z Sieci Bakhita wiedzą, jak reagować w takich sytuacjach. Nim dojdzie do rozmowy i wyciągnięcia człowieka z zamkniętego kręgu niewolnictwa, upływa wiele czasu. Najczęściej zaczyna się od małej karteczki wsuniętej pospiesznie w dłoń bliźniego. – W kilku językach znajduje się tam informacja, gdzie taka osoba może znaleźć pomoc; numer telefonu – wyjaśnia zakonnica. – W Warszawie czy Katowicach siostry z sieci nocami patrolują ulice. Najpierw tylko przechodzą obok osób wykorzystywanych do niewolniczej pracy, z czasem zdobywają zaufanie. Jednak, by osoba pozwoliła sobie pomóc, musi pokonać barierę lęku i wstydu – dodaje. Współcześni niewolnicy, nim powrócą do swoich domów i zaczną nowe życie, potrzebują dużo czasu na zaleczenie ran, na wybaczenie sobie doznanych upokorzeń.

Ustrzec młodych

W dzisiejszym świecie niewolnikiem zostaje się bardzo łatwo i nieświadomie. Dlatego ważne jest uwrażliwianie i przestrzeganie, zwłaszcza ludzi młodych. – Mechanizmy pozyskiwania niewolników są wszędzie takie same. Osoby znajdujące się w potrzebie bezwiednie wchodzą w pułapki zastawiane przez środowiska przestępcze. Najpopularniejsze są mechanizmy werbunku na pracę (wysokie zarobki, ale szybka decyzja), na miłość (emocjonalne uzależnienie ofiary i manipulacja), na dług (pożyczanie pieniędzy i bezwzględne egzekwowanie długu). Trzeba być bardzo ostrożnym przy podejmowaniu decyzji, dokładnie zapoznawać się z podstawianymi do podpisania umowami, a gdy już się wyjedzie do pracy nie wolno oddawać swoich dokumentów; warto mieć ksero paszportu przy sobie. Dobrze jest umówić się na jakieś hasło z rodziną, bo dla uśpienia czujności bliskich ofierze pod nadzorem pozwala się dzwonić do domu – wyjaśnia s. Bożena.

Trzeba też apelować o to, by osoby pokrzywdzone nie bały się mówić o trudnych sytuacjach i prosiły o pomoc. Często jest tak, że doznane upokorzenia nie pozwalają przełamać wstydu. Dla bliskich symptomem powinny być sytuacje, gdy osoby wracają z wyjazdów bez dokumentów, bez pieniędzy, zamknięte w sobie i niechętne do mówienia o tym, co było. – Organizując ekipę Sieci Bakhita w Lublinie, chcemy pomóc ofiarom niewolniczego procederu w tym regionie, a także uwrażliwić mieszkańców na problemy związane z handlem ludźmi. W przygranicznym mieście jest to bardzo potrzebne – podkreśla zakonnica. Wszystkich, którym leży na sercu dobro bliźniego, zachęca do modlitwy, np. można włączyć się w akcję „zamień noc w moc”. O godz. 3 w nocy z pierwszego piątku na pierwszą sobotę miesiąca odmawiana jest Koronka do Miłosierdzia Bożego w intencji ofiar handlu ludźmi i o nawrócenie przestępców. Bo najwięcej zła dokonuje się w nocy; szczególnie kobiety są wówczas krzywdzone i odzierane z godności.

Przywracanie godności

Istniejąca od 2011 r. Sieć Bakhita ds. Przeciwdziałania i Pomocy Ofiarom Współczesnych Form Niewolnictwa przy Konferencji Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych przyjęła nazwę od imienia Józefiny Bakhity, niewolnicy, której przykład umacnia nadzieję, że ludzkie życie może zostać odbudowane, a rany zabliźnione.

Bakhita urodziła się w Sudanie, najprawdopodobniej w 1869 r. Gdy była kilkuletnią dziewczynką, została porwana z rodzinnego domu i sprzedana do niewoli. Przez 10 lat pracowała w nieludzkich warunkach. Jej sytuacja odmieniła się, gdy nabył ją włoski konsul. Wykupiona z niewolnictwa, wraz z nim udała się do Włoch i zamieszkała z państwem Lagnani w okolicach Wenecji. Tam poznała siostry kanosjanki; poprosiła je o pomoc w poznaniu Boga, którego od dziecka „odczuwała w sercu, nie wiedząc kim On jest”. Po przyjęciu sakramentów postanowiła służyć Bogu w zakonie. Przez 50 lat w klasztorze w Schio była kucharką, praczką, szwaczką, zakrystianką i furtianką. Jej pokora, prostota i ujmujący uśmiech na twarzy zdobyły serca sióstr i mieszkańców, którzy mówili o niej „nasza ciemnoskóra matka”. Po ciężkiej chorobie zmarła 8 lutego 1947 r. W 2000 r. papież Jan Paweł II ogłosił ją świętą.

Podczas kanonizacji Ojciec Święty powiedział: „W dzisiejszym świecie tysiące kobiet nadal pada ofiarą niesprawiedliwości, nawet w rozwiniętych, nowoczesnych społeczeństwach. W św. Józefinie Bakhicie dostrzegamy wspaniałą rzeczniczkę prawdziwej emancypacji. Historia jej życia nie skłania do biernego oporu, ale budzi zdecydowaną wolę skutecznego działania w celu uwolnienia dziewcząt i kobiet od ucisku i przemocy”.

Więcej informacji na www.siecbakhita.com