Audiencja generalna, 18 września 2002 r.

1. "Mówcie wśród pogan: Pan jest Królem!". To wołanie z Psalmu 96 [95], 10, który przed chwilą był proklamowany, daje jakby tonację, na której zbudowany jest cały Psalm. Należy on do tzw. Psalmów Pana i Króla, które zawierają Psalmy od 96 [95] do 99 [98], jak i Psalm 47 [46] oraz 93 [92]. W przeszłości mieliśmy już okazję spotkania i komentowania Psalmu 93 [92] i wiemy, że te Pieśni mają w centrum majestatyczną postać Boga, który podtrzymuje cały wszechświat i kieruje historią ludzkości.
Również Psalm 96 [95] wysławia zarówno Stwórcę wszystkich bytów, jak i Zbawiciela narodów: "Bóg umocnił świat, by się nie poruszył: ze słusznością wymierza ludom sprawiedliwość" (Ps 96 [95], 10). W oryginale hebrajskim słowo, które zostało przetłumaczone jako "wymierza sprawiedliwość", w rzeczywistości oznacza "rządzi"; mamy zatem pewność, że nie jesteśmy pozostawieni ciemnym siłom chaosu i przypadku, lecz od początku jesteśmy w dłoniach sprawiedliwego i miłosiernego Pana.

2. Psalm rozpoczyna się radosnym zaproszeniem do uwielbienia Boga, które otwiera uniwersalną perspektywę: "Śpiewajcie Panu wszystkie krainy!" (Ps 96 [95], 1). Wierzący zostają zaproszeni do "rozgłaszania chwały" Boga "wśród narodów", następnie do zwrócenia się "do wszystkich ludów", aby opowiadały "Jego cuda" (Ps 96 [95], 3). Psalmista zwraca się wprost do "rodzin narodów" (Ps 96 [95], 7) i zaprasza je do wysławiania Pana. Oczekuje również od wierzących, że będą mówili "wśród pogan", iż "Pan jest królem!" (Ps 96 [95], 10), i wyjaśnia, że Pan "wymierza sprawiedliwość" (Ps 96 [95], 10) "wszystkim narodom" (Ps 96 [95], 13). Bardzo znaczące jest to uniwersalne otwarcie się ze strony małego narodu uciskanego przez wielkie imperia. Naród ten ma świadomość, że jego Panem jest Bóg wszechświata i że "wszyscy bogowie pogan to ułuda" (Ps 96 [95], 5).
Psalm ten jest właściwie zbudowany z dwóch obrazów. Pierwsza część (por. Ps 96 [95], 1-9) zawiera uroczyste objawienie się Pana "w Jego przybytku" (Ps 96 [95], 6), czyli w świątyni na Syjonie. Poprzedzają je i następują po nim śpiewy i obrzędy ofiarne zgromadzenia wiernych. Płynie niczym rwący strumień pochwała Bożego majestatu: "Śpiewajcie Panu pieśń nową... śpiewajcie... śpiewajcie... błogosławcie... głoście Jego zbawienie... rozgłaszajcie Jego chwałę... Jego cuda... oddajcie Panu chwałę i uznajcie potęgę... oddajcie Panu chwałę... nieście ofiary... oddajcie pokłon" (Ps 96 [95], 1-3 i 7-9). Zasadniczym gestem wobec Pana-Króla, ukazującym Jego chwałę w historii zbawienia, jest zatem pieśń uwielbienia, chwały i błogosławieństwa. Postawy te powinny być także obecne w naszej codziennej liturgii, w naszej modlitwie osobistej.

3. W głębi tego chóralnego śpiewu znajdujemy postawę przeciwną bałwochwalstwu. Modlitwa jawi się tu jako droga do osiągnięcia czystości wiary, według znanego powiedzenia lex orandi, lex credendi: norma prawdziwej modlitwy jest także normą wiary, jest lekcją o prawdzie Bożej. Może ona zostać odkryta właśnie dzięki wewnętrznemu zjednoczeniu z Bogiem, które uzyskuje się podczas modlitwy.
Psalmista głosi: "Wielki jest Pan i godzien wielkiej chwały, wzbudza On większy lęk niż wszyscy bogowie. Bo wszyscy bogowie pogan to ułuda, a Pan uczynił niebiosa" (Ps 96 [95], 4-5). Przez liturgię i modlitwę wiara oczyszcza się z wszelkiego zepsucia, zostają odrzucone te bożki, którym łatwo ofiarowuje się cokolwiek z nas w życiu codziennym, przechodzi się od lęku wobec nadprzyrodzonej sprawiedliwości Boga do żywego doświadczenia Jego miłości.

4. Lecz oto mamy drugi obraz - otwiera go ogłoszenie królewskości Pana (por. w. 10-13). Odtąd to wszechświat ma śpiewać, również w swoich żywiołach najbardziej tajemniczych i ciemnych, jak morze, według starożytnej koncepcji biblijnej: "Niech się cieszy niebo i ziemia raduje; niech szumi morze i to, co je napełnia; niech się weselą pola i wszystko, co jest na nich, niech się także radują wszystkie drzewa leśne przed obliczem Pana, bo nadchodzi, bo nadchodzi, aby sądzić ziemię" (Ps 96 [95], 11-13).
Jak powie św. Paweł: "Bo stworzenie z upragnieniem oczekuje objawienia się synów Bożych. (...) również i ono zostanie wyzwolone z niewoli zepsucia, by uczestniczyć w wolności i chwale dzieci Bożych" (Rz 8, 19-21).
W tym momencie chcielibyśmy pozostawić miejsce na chrześcijańskie odczytanie tego Psalmu dokonane przez Ojców Kościoła, którzy widzieli w nim zapowiedź Wcielenia i Ukrzyżowania, znak paradoksalnej królewskości Chrystusa.
W ten sposób na początku przemówienia wygłoszonego w Konstantynopolu na Boże Narodzenie 379 lub 380 r. św. Grzegorz z Nazjanzu powtarza kilka wyrażeń z Psalmu 96 [95]: "Chrystus rodzi się, sławcie Go, Chrystus zstępuje z nieba: idźcie Mu naprzeciw. Chrystus jest na ziemi: powstańcie!". "Śpiewaj Panu, cała ziemio" (Ps 96 [95], 1)".
I - łącząc dwie rzeczywistości - dodaje: "Niechaj cieszą się niebiosa i raduje ziemia" (Ps 96 [95], 11) "ze względu na Tego, który jest z nieba, ale później stał się także kimś ziemskim" (Omelie sulla nativita, Przemówienie 38, 1, Rzym 1983, s. 44).
W ten sposób tajemnica królewskości Bożej objawia się we Wcieleniu. Co więcej, ten, który rządzi, "stawszy się ziemskim", rządzi dokładnie przez upokorzenie na krzyżu. Znamienne, że wielu starożytnych odczytywało wiersz 10. tego Psalmu jako sugestywną integrację chrystologiczną: "Pan królował z drzewa".
Dlatego też już List Barnaby nauczał, że "królestwo Jezusa jest na drzewie" (VIII, 5: I padri apostolici, Rzym 1984, s. 198). A męczennik św. Justyn całkowicie, cytując prawie w całości ten Psalm w swojej Pierwszej Apologii, na zakończenie wzywa wszystkich do radości, ponieważ "Pan królował z drzewa krzyża" (Gli apologeti greci, Rzym 1986, s. 121).
Na tym gruncie zakwitł hymn poety chrześcijańskiego Wenancjusza Fortunata Vexilla regis, który wysławia Chrystusa panującego z wysokości krzyża, który jest tronem miłości, a nie panowania: Regnavit a ligno Deus. Jezus bowiem już podczas swego ziemskiego życia upominał: "Kto by między wami chciał się stać wielkim, niech będzie sługą waszym. A kto by chciał być pierwszym między wami, niech będzie niewolnikiem wszystkich. Bo i Syn Człowieczy nie przyszedł, aby Mu służono, lecz żeby służyć i dać swoje życie na okup za wielu" (Mk 10, 43-45).

Z oryginału włoskiego tłumaczył o. Jan Pach OSPPE