Po otrzymaniu od Stolicy Apostolskiej misji nawracania albigensów na terenie Francji, Dominik pieszo przemierzał kraj, nauczając słowem i przykładem surowego życia. Był świadom, że jedynie ubodzy ewangelizatorzy dotrą do odbiorców. Przyłączyło się do niego wówczas wielu entuzjastów takiego sposobu życia, z którymi Dominik utworzył Zakon Kaznodziejski. Papież Honoriusz III w 1216 r. potwierdził powstanie zakonu, którego celem było głoszenie słowa Bożego. Szczególnie duży nacisk kładziono w nim na ubóstwo oraz zdobycie gruntownego wykształcenia, aby móc odpierać zarzuty przeciwko wierze i przekazywać jej nieskażoną wykładnię.

Dominik odbywał liczne podróże, wszędzie głosząc Ewangelię. Jego ostatnie słowa, przekazane braciom, brzmiały: "Miejcie miłość, strzeżcie pokory i nie odstępujcie od ubóstwa". Zmarł 6 sierpnia 1221 r. w klasztorze Bolonii.

Papież Grzegorz IX, który kanonizował św. Dominika w 1234 r., powiedział o nim: "Spotkałem w nim człowieka, który w pełni realizował regułę życia apostołów, i nie wątpię, że połączył się z nimi w ich chwale w niebie".

Św. Dominik Guzman i św. Franciszek z Asyżu, zakładając w XIII wieku dwa zakony żebracze, nieodwracalnie zmienili oblicze Kościoła. Jak podają źródła historyczne - w tym m.in. XIII-wieczny pisarz franciszkański br. Tomasz z Celano - św. Dominik spotykał się ze św. Franciszkiem z Asyżu, łączyła ich przyjaźń. Obaj święci żyli niemal w tym samym czasie: Franciszek w latach 1181-1226, a Dominik w latach 1170-1221. Po raz pierwszy spotkali się oni w czasie IV Soboru Laterańskiego w 1215 r. w Rzymie.

Włoski poeta Dante Alighieri w "Boskiej komedii" przedstawia tych świętych jako dwa koła jednego rydwanu. Przykładem duchowego oddziaływania tych dwu wielkich charyzmatyków, jest wspólnota dominikanów świeckich, od kilku lat istniejąca przy klasztorze franciszkanów w Sanoku. Patronami tej fraterni są święci ojcowie: Dominik i Franciszek.

W Polsce dominikanie są obecni od ok. 1220 r. dzięki św. Jackowi Odrowążowi, który należał do pierwszego pokolenia braci. Do rodziny dominikańskiej należy Zakon Braci Kaznodziejów (dominikanie), III Zakon Dominikanów Świeckich (tercjarze) oraz Mniszki Zakonu Kaznodziejskiego (siostry dominikanki klauzurowe). Mniszki dominikańskie w Polsce mają kilka klasztorów: Matki Bożej Różańcowej w Grodzisku Mazowieckim, klasztor w św. Annie (miejscowość Przyrów) i klasztor Najświętszej Maryi Panny Śnieżnej w Krakowie „na Gródku”.

Obecnie w Polskiej Prowincji Dominikanów posługuje ok. 470 zakonników. Tak jak przed wiekami głównym charyzmatem jest duszpasterstwo - praca z młodzieżą, studiującymi, rodzinami, służba niepełnosprawnym i ubogim. Ojcowie prowadzą Dominikańską Szkołę Wiary dla osób, pragnących pogłębić swoją wiedzę o nauczaniu Kościoła. Niezwykłym fenomenem są spotkania młodych nad Jeziorem Lednickim, zainicjowane przez charyzmatycznego duszpasterza ś.p. o. Jana Górę, w których nieraz uczestniczy ok. 100 tys. osób. W ciągu niemal 20 lat na Lednicę przybyło w sumie 1,8 mln uczestników, 24 tys. wolontariuszy, 15 tys. kapłanów.

Wspólnoty Dominikańskiego Duszpasterstwa Rodzin są obecne w całej Polsce. W Warszawie przy klasztorze św. Jacka działa Fundacja „Sto Pociech” dla rodziców z małymi dziećmi, pod kierunkiem o. Mirosława Pilśniaka. W ciągu roku w zajęciach uczestniczy 1,8 tys. dorosłych oraz 2,5 tys. dzieci. Celem zajęć jest aktywne spędzanie czasu rodziców wspólnie z dziećmi.

Zakon prowadzi wydawnictwo W Drodze i miesięcznik pod tym samym tytułem. W Krakowie, Poznaniu, Łodzi, Katowicach, Rzeszowie, Gdańsku, ojcowie prowadzą duszpasterstwa akademickie, które przyczyniają się do formacji kolejnych pokoleń inteligencji katolickiej. Tradycją stały się dominikańskie pielgrzymki na Jasną Górę, w której uczestniczą także osoby niepełnosprawne.

Polscy dominikanie pełnią misję poza Polską. Obecnie za granicą pracuje łącznie 90 zakonników z Polskiej Prowincji Dominikanów. Zakonnicy prowadzą działalność apostolską, oświatową, pomocową oraz kulturalną. Pracują na misjach w Australii: 5, Belgii: 3, na Białorusi: 7, Czechach: 2, w Estonii: 1, Francji: 1, Irlandii: 5, Izraelu: 3, Japonii: 6, Kamerunie: 1, na Litwie: 1, Łotwie: 2, w Niemczech: 7, Rosji: 8, Szwajcarii: 1, na Tajwanie: 3, Ukrainie: 18, w USA: 5, Watykanie: 1, na Węgrzech: 2, we Włoszech: 8.