28 października 1965 r. Sobór Watykański II ogłosił Deklarację o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich Nostra aetate. Dokument ten zapoczątkował przełom w relacjach Kościoła z innymi religiami. Początkowo ojcowie Soboru nie planowali odniesienia się do religii niechrześcijańskich. Jednak w świetle wcześniej uchwalonych przez Sobór dokumentów, a zwłaszcza Konstytucji Dogmatycznej o Kościele, Dekrecie o ekumenizmie oraz Deklaracji o wolności religijnej, coraz wyraźniejsza stawała się konieczność zrewidowania katolickiego spojrzenia na inne religie. Drugim czynnikiem, który od początku Soboru był obecny w prowadzonych pracach, była konieczność odniesienia się do relacji Kościoła do Żydów i judaizmu. Taka konieczność wynikała z całą jasnością z tragicznych wydarzeń, które miały miejsce w chrześcijańskiej Europie w pierwszej połowie XX w. Zagłada milionów europejskich Żydów po wielu wiekach nieufności, a czasami otwartej wrogości między wyznawcami chrześcijaństwa i judaizmu sprawiły, że antyjudaizm, antysemityzm i holokaust, zaczęto ze sobą łączyć. Od początku Soboru biskupi zdawali sobie sprawę z tego, że jednym z ich najważniejszych zadań jest sformułowanie oficjalnej nauki Kościoła na temat Żydów i judaizmu.
Deklaracja Nostra aetate jest najkrótszym dokumentem soborowym. Można ją podzielić na dwie części. Część pierwsza odnosi się do hinduizmu, buddyzmu, innych religii świata oraz islamu. Natomiast druga część deklaracji poświęcona jest judaizmowi.
W pierwszej części dokumentu nastąpił całkowity przełom w spojrzeniu Kościoła na inne religie. Dotąd ich wyznawców postrzegano wyłącznie jako adresatów misyjnej działalności Kościoła, odmawiając wyznawanym przez nich religiom posiadania jakiejkolwiek wartości zbawczej. W religiach niechrześcijańskich dostrzegano raczej przeszkodę utrudniającą ich wyznawcom poznanie Ewangelii. Ojcowie Soboru odchodzą od tradycyjnego podkreślania opozycji i wyższości chrześcijaństwa wobec innych religii. Zamieniają je na zauważenie i uznanie rzeczywistych wartości duchowych, jakie te religie ze sobą niosą. Do tych wspólnych innym religiom wartości biskupi zaliczyli rozpoznanie obecności osobowego lub nieosobowego Boga w dziejach świata, nadanie życiu człowieka wymiaru religijnego i posiadanie „zmysłu religijnego” oraz silny związek niektórych religii z kulturą, a co za tym idzie stworzenie przez nie systemu pojęć i języka jako środka własnej ekspresji. W odniesieniu do hinduizmu podkreślono wysiłek wyrażenia boskiej tajemnicy w bogactwie mitów i systemów filozoficznych. Hinduizm podejmuje próbę zmierzenia się z ludzkim cierpieniem na drodze ascezy, medytacji i powierzenia się Bogu. W odniesieniu do buddyzmu biskupi docenili, że uznaje on całkowitą niewystarczalność tego zmiennego świata.
W ten sposób różne religie, w tym religie Wschodu, które podkreślają wysiłek człowieka w poznaniu Boga, a zarazem subiektywny i fragmentaryczny charakter tego poznania, zostały uznane jako te, które „odbijają promień owej Prawdy, która oświeca wszystkich ludzi”. Metaforą światła ojcowie Soboru posłużyli się wcześniej w Konstytucji Dogmatycznej o Kościele Lumen gentium, mówiąc o Chrystusie jako światłości narodów jaśniejącej na obliczu Kościoła. Uznając, że wszystkie religie w różny sposób i w różnym stopniu czerpią z Chrystusa, uznano jednocześnie ich moc zbawczą.
Obowiązkiem wyznawców Chrystusa jest dawanie świadectwa wiary i życia chrześcijańskiego, a w odniesieniu do innych religii jest nim uznanie, chronienie i wspieranie dóbr duchowych, moralnych i społeczno-kulturalnych, które się w nich znajdują. W świetle tego nauczania pierwszym obowiązkiem misjonarza jest rozpoznanie obecności Pana Jezusa w religii wyznawanej przez ludzi, do których został posłany.
W trzecim rozdziale Deklaracji Nostra aetate Sobór wypowiada się na temat islamu i muzułmanów. Szczególne poświęcenie uwagi islamowi ma dwa źródła, pierwszym jest szczególny związek tej religii z chrześcijaństwem. W odróżnieniu od religii Dalekiego Wschodu i religii politeistycznych w islamie spotykamy świadome i zamierzone odniesienie się do Biblii i chrześcijaństwa. Z drugiej strony biskupi mieli świadomość tego, że sformułowanie nauki o judaizmie może wywołać nieprzychylne reakcje w krajach muzułmańskich. Potrzebne i naturalne było odniesienie się Kościoła do obu tych religii i ich wyznawców. Biskupi podkreślili wiarę muzułmanów w Boga jedynego, w objawienie Boże, pragnienie poddania się Bogu całym sercem („islam” oznacza „poddanie się”, „podporządkowanie”). Zauważono szacunek, jakim muzułmanie darzą Jezusa jako proroka oraz Maryję. Zauważono wspólne elementy eschatologii islamu i chrześcijaństwa (muzułmanie podzielają wiarę w powtórne przyjście Jezusa w dniu ostatecznym).

Cdn.