Urszula Leszyńska: Wystawa Trudna droga do państwowości po upadku rządów imperialnych. Przypadek Polski: Poświęcenie – Współpraca – Tradycja jest wspólnym dziełem przedstawicieli UPJPII oraz Uniwersytetu Betlejemskiego (UB). Skąd pomysł na tę ekspozycję?

Joanna Małocha: Pomysł na wystawę pojawił się po tym, jak w 2022 r. UPJPII nawiązało współpracę naukową z Uniwersytetem Betlejemskim. Jedną z osób zaangażowanych w ten proces ze strony UB była pochodząca z Polski prof. Sławomira Zbierska-Salameh. To ona zaproponowała, aby obie uczelnie przygotowały wystawę, która upamiętni polską drogę do niepodległości.

Dlaczego ten temat miałby się spotkać z zainteresowaniem w Betlejem?

Co ważne, pomysł na wystawę zrodził się jeszcze przed wybuchem wojny w Strefie Gazy. W zamyśle prof. Salameh ekspozycja ta miała zainspirować młodych Palestyńczyków do poszukiwania nowych dróg do rozbudowywania swej ojczyzny. Z obserwacji pani profesor wynikało, że podejście Palestyńczyków do ich sytuacji było dwojakie – albo polegało na biernym oczekiwaniu, aż sytuacja w kraju się zmieni, albo opierało się na walce zbrojnej i terrorze, co ostatecznie znalazło swój wyraz wydarzeniach z 7 października 2023. Tymczasem wystawa miała inspirować postawy patriotyczne oparte na odpowiedzialności i świadomej współpracy na rzecz społeczności.

Wystawa jest zbudowana wokół słów-kluczy: „poświęcenie”, „współpraca” i „tradycja”. Co się za nimi kryje?

Zacznijmy od poświęcenia. Jak wspominałam, celem wystawy nie było wezwanie do walki zbrojnej. Jednak nie mogliśmy mówić o polskiej drodze do niepodległości, nie uwzględniając martyrologii naszego narodu oraz ofiarności Polaków w stawianiu oporu rusyfikacji i germanizacji. Kolejnym hasłem jest „współpraca”, czyli podkreślenie znaczenia wspólnoty narodowej. Odrodzenie Polski nie byłoby możliwe bez współpracy polityków z różnych opcji, a także bez zaangażowania całego narodu. I wreszcie „tradycja”. Chcieliśmy ukazać, że współpraca i poświęcenie nie wystarczą, jeśli brak wartości przekazywanych z pokolenia na pokolenie. W czasie zaborów tożsamość narodowa Polaków została zachowana właśnie dzięki kultywowaniu wielowiekowych tradycji. Istotną rolę odegrał tutaj także Kościół Katolicki i celebrowane w nim uroczystości religijno-patriotyczne.

Czego może nauczyć się z wystawy Polak XXI wieku? Co mówi ona obcokrajowcom odwiedzającym ekspozycję za granicą?

Obcokrajowcom chcemy przybliżyć historię Polski i zainspirować ich do szukania analogii w dziejach ich państw. Mamy też nadzieję, że dla przedstawicieli Polonii wystawa będzie okazją, by wzmocnić poczucie tożsamości i zachęcić do pielęgnowania rodzimych tradycji. Natomiast Polakom w kraju pragniemy ukazać mało znane fakty z przeszłości ojczyzny oraz zaprosić ich do refleksji nad tym, co patriotyzm oznacza dla nas dzisiaj.

Do kiedy można oglądać wystawę na UPJPII?

Wystawa jest dostępna przez cały czas w wersji cyfrowej na stronie internetowej UPJPII. Natomiast na naszej uczelni będzie ona ponownie dostępna dopiero po zakończeniu swoistego „tournee” po Polsce i Europie – w najbliższych tygodniach odwiedzi bowiem m.in. Białystok, Humań, Monachium, Bratysławę i Stuttgart.

Więcej informacji oraz cyfrową wersję wystawy (w wersji polskiej i angielskiej) można znaleźć na stronie: https: //rebirth.upjp2.edu.pl/pl/wstep.

Dr Joanna Małocha, magister historii i archeologii, doktor nauk humanistycznych. Od 2006 r. zatrudniona na Wydziale Historii i Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, kurator wystawy Odrodzenie: trudna droga do państwowości.