Uniejowska Pieta jest datowana na 1420 r. Została wykonana z jednego grubego pnia drzewa lipowego, liczącego w chwili jej powstawania ponad 500 lat (jak w słynnej rzeźbie Matki Bożej z ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim).

Dzieło o znakomitych walorach

W protokole z wizytacji w 1747 r. napisano następujące zdanie: „Imago gratiosa – est statua B.V. Marie gestans Christi effigiem de cruce depositi”, czyli „wizerunek otaczany kultem – jest to rzeźba Matki Bożej podtrzymującej postać Chrystusa po zdjęciu z krzyża”. Jak przypuszcza Zdzisław Jedynak, autor opracowania historii parafii w Uniejowie („Dzieje parafii Uniejów”), twórcą rzeźby mógł być snycerz Jakub z Wrocławia, który został przyjęty do prawa miejskiego w Krakowie w 1402 r.

Uniejowska Pieta to dzieło o znakomitych walorach historycznych i artystycznych. Zostało ono starannie odrestaurowane w pracowniach krakowskich i od wieków szerzy zaszczepiony w Uniejowie przez bożogrobców kult Matki Bożej Bolesnej. Na rozwijaniu nabożeństwa do Matki Bożej musiało bożogrobcom szczególnie zależeć, skoro na początku XV w. sprowadzono do Uniejowa dzieło tak wysokiej klasy, jakim jest Pieta. Skuteczność Jej orędownictwa poświadczają liczne wota oraz fakt powołania w 2015 r. w Uniejowie przez bp. Piotrowskiego – sanktuarium MB Bolesnej. Trzeba dodać, że w 2000 r. rzeźba była prezentowana w Muzeum Narodowym w Kielcach podczas wystawy „Ornamenta Ecclesiae. Sztuka sakralna diecezji kieleckiej”.

Autorzy publikacji „Sztuka Ziemi Krakowskiej”, Tadeusz Chrzanowski i Marian Kornecki zaliczają rzeźbę do czołówki przedstawień w typie „pięknych Madonn, pisząc: „Na prowincji na czoło wysuwają się rzeźby z Uniejowa pod Miechowem, z kaplicy na Zapotoczu w Czchowie i z Tymbarku”.

Maryjna parafia

15 września jest w Uniejowie dniem maryjnego odpustu parafialnego, a główny odpust łączy się z wezwaniem patrona św. Wita, który jest czczony w Kościele 15 czerwca.

– Kult Piety z Uniejowa jest bardzo żywotny – uważa ks. Kazimierz Perz, proboszcz parafii od 22 lat i kustosz sanktuarium. Cześć Matki Bożej podtrzymuje Żywy Różaniec, a Jej czciciele spotykają się w pierwsze soboty miesiąca, gdy jest Msza św., wystawienie Najświętszego Sakramentu, adoracja. W pierwsze czwartki miesiąca, w którym przypada dzień kapłański, wielu księży nawiedza sanktuarium MB Bolesnej w Uniejowie i klęczy przed uniejowską Pietą. Jej kult podtrzymują także pielgrzymi z Medjugorie, związani z parafią i kustoszem sanktuarium. – Chętnie obchodzone są nabożeństwa majowe, w kościele i przy kapliczkach oraz różańcowe – mówi ks. Perz.

Akt koronacji Piety poprzedziły rekolekcje parafialne prowadzone przez ks. dr. Jana Jagiełkę. Korony dla Maryi i Jej Syna ufundowali parafianie, wykazując się wielką ofiarnością, w czym pomogli także pielgrzymi. Potrzebną sumę zebrano w pół roku. Srebrne korony, pozłacane, dekorowane perłami i kamieniami szlachetnymi, wykonała firma złotnicza z Krakowa.

Unikaty i atrakcje wnętrza świątyni

Absolutnie unikatowy obraz z ucztą Baltazara, XVI-wieczny wizerunek Ukrzyżowania i łączność z dziedzictwem Bożogrobców, to elementy wyposażenia wnętrza i dziedzictwa sakralnego, które obok uniejowskiej Piety decydują o wyjątkowości kościoła. Nietypowy i niepospolity w warunkach diecezji jest także główny patron kościoła – św. Wit. Jego wyobrażenie w uniejowskim kościele odnajdziemy jedynie w szczycie ołtarza głównego, tuż nad Pietą.

Odpust ku czci św. Wita będzie obchodzony już wkrótce. Jego życie, na poły legendarne, to IV w, Sycylia. Czczony był, jako jeden z Czternastu Wspomożycieli. W Polsce nie należy do popularnych świętych, natomiast znane są liczne sanktuaria św. Wita w Europie, m.in.: katedra w Pradze (gdzie przechowywane są relikwie ręki świętego).

Ołtarz główny jest także miejscem kolejnego dzieła sztuki – obrazu Chrystusa Ukrzyżowanego z ok. 1510 r. Namalowany na desce powstał w pracowni Mikołaja Czarnego w Krakowie. Obraz oraz Pieta otoczone są pilastrami z dekoracyjnymi motywami barokowymi. Na zasuwie zabezpieczającej te dzieła sztuki jest obraz Matki Bożej Różańcowej z XIX w.

Warto pamiętać, że kult pasyjny łączy się z pobożnością bożogrobców i wielowiekową ich obecnością w Uniejowie. W tę duchową spuściznę wpisuje się także relikwiarz z cząstką Drzewa Krzyża Świętego. I kolejna cenna rzecz – w prezbiterium unikatowe przedstawienie „Uczty Baltazara” (opisana m.in. w Księdze Daniela (5,1-30) – absolutna rzadkość w naszych kościołach. Płótno pochodzi z końca XVII w., jest autorstwa przybysza z Wenecji Tomasza Dolabellego. Przedstawia ucztę ostatniego króla babilońskiego Baltazara, który sprofanował naczynia liturgiczne skradzione ze Świątyni Jerozolimskiej (VI w.p.Chr.).

Ołtarze boczne istniejące już w 1783 r., związane były z tutejszym Bractwem Świętej Rodziny. Są jeszcze chrzcielnica marmurowa z XVIII w., inskrypcje nagrobne, tablice pamiątkowe i wiele zabytków na cmentarzach, związanych m.in. z bożogrobcami. Znamienitych dobrodziejów i proboszczów upamiętniają epitafia. Krótko był tutaj proboszczem (w l.1783-84) ks. Tomasz Nowina-Nowiński, generał bożogrobców, późniejszy biskup biblijski, który w Uniejowie powołał Bractwo Miłosierdzia.

Uniejów w dziejach

Najwcześniejsza wzmianka pisana o Uniejowie pochodzi z l. 1166-86, wioska została wymieniona w dokumencie biskupa krakowskiego Gedka Gaudentego. Tę informację wzmiankuje również Jan Długosz w „Liber beneficiorum”. Kolejne pochodzą ze źródeł bożogrobców, którzy od XIII w. do 1819 r. byli gospodarzami parafii. Nie zachowały się pisemne świadectwa potwierdzające datę powstania kościoła parafialnego. Wiadomo natomiast, że świątynia w Uniejowie stała już w 1325 r. Znane jest również – dzięki wykazom świętopietrza – imię pierwszego uniejowskiego proboszcza, był nim Teodoryk. Nowy, murowany kościół został wybudowany w Uniejowie przed 1421 r. Wówczas świątynia zyskała swe bezcenne dzieła i obiekty kultu: rzeźbę Matki Bożej Bolesnej (ok. 1420) i obraz Ukrzyżowania (ok. 1515). Blisko sto lat później zakupiono pierwszy dzwon. W 1660 r. wykonane zostały remonty kościoła, który ucierpiał od działań wojennych w trakcie wojen ze Szwedami. W 1883 r. za probostwa ks. Nobisiewicza przeprowadzono gruntowną renowację kościoła oraz dobudowano zachodnią część i kruchtę. Świątynię pomalował Karol Ulanowski. W 1912 r. kościół został pokryty ocynkowaną blachą żelazną. W ostatnich latach świątynia w Uniejowie przechodzi liczne remonty i renowacje.

Parafia liczy ok. 1900 osób. To gmina Charsznica, dekanat żarnowiecki, powiat miechowski. Do I Komunii św. 4 maja przystąpiło 16 dzieci, a sakrament bierzmowania w listopadzie otrzyma 36 osób.