O jakości naszego życia w dużej mierze decyduje sprawność działania samorządów lokalnych, to one znajdują się najbliżej codziennych ludzkich spraw. Jak pokazuje rzeczywistość, globalne problemy znajdują swoje rozwiązanie w lokalnych społecznościach. Na naszych oczach świat ulega dynamicznym zmianom, które stawiają przed nami nowe wyzwania, m.in. w dziedzinie ekologii, oświaty, demografii czy służby zdrowia. Dlatego tak ważna jest wymiana wiedzy i doświadczeń między ludźmi, którzy w strukturach samorządowych będą stawiać czoła tym problemom. Posłużył temu Europejski Kongres Samorządów, którego ósma edycja odbyła się w dniach 6-7 marca w Mikołajkach.

Globalne spojrzenie

Za nami dwa dni intensywnych debat, w których uczestniczyło ponad 2 tys. tysiące liderów samorządowych, przedstawicieli elit regionalnych i mediów, pracowników administracji państwowej, organizacji pozarządowych oraz biznesu. A wszystko po to, aby zwykłym ludziom żyło się jeszcze lepiej. Jak wykazują eksperci, ścisła i wielopłaszczyznowa współpraca regionów i miast europejskich, która w ostatnich latach zyskała na sile i dynamizmie, szczególnie w sferach społecznych i ekonomicznych, obecnie jest w stanie wywierać wpływ na politykę oraz gospodarkę nie tylko europejskich państw, ale całego kontynentu. Samorządy więc mogą stać się tą siłą, która sprawnie odpowie na szanse i zagrożenia wynikające ze zdarzeń, które wstrząsnęły naszym życiem, takich jak pandemia czy wojna na Ukrainie. Konferencja w Mikołajkach była swoistym globalnym spojrzeniem na sprawy, którymi żyją lokalne społeczności. Poruszone zostały niemal wszystkie aspekty życia społeczno-ekonomicznego – my przyjrzymy się tylko kilku najbardziej palącym zagadnieniom, które zostały tam poruszone.

Samorządy dla seniorów

Kryzys demograficzny i starzejące się w Europie społeczeństwa generują wiele wyzwań, z którymi już zaczynają się mierzyć samorządy. Za kilkadziesiąt lat ok. 40% populacji naszego kraju będą stanowić seniorzy. Temu zagadnieniu poświęcony został panel dyskusyjny „Polityka senioralna w samorządach”. Należy zauważyć, że określenie seniora jest bardzo obszerne – to osoby w wieku od 65 do ponad 100 lat. Wiele z tych osób nie jest w stanie wyjść z domu albo samodzielnie zmobilizować się do aktywności w jesieni życia, dlatego należy rozwinąć kulturę aktywizacji, wyjścia do nich i zaproszenia do różnego rodzaju zajęć. Takie działania wymagają stworzenia przez rząd spójnej polityki senioralnej, którą będą realizować samorządy lokalne. Badania statystyczne pokazują, że obecnie ok. 1 mln polskich emerytów należy do rozmaitych organizacji i stowarzyszeń, ale na ich aktywności cieniem położyła się pandemia. Wiele z instytucji zajmujących się na co dzień seniorami nie ponowiło swojej działalności po pandemicznym lockdownie, co stanowi poważne wyzwanie, z którym mierzą się obecnie samorządowcy. Uczestnicy panelu zauważyli, że polityka senioralna, aby była skuteczna, powinna być tworzona we współpracy z biznesem. Starzenie się społeczeństwa wywiera zasadniczy wpływ na ekonomię, choćby powodując fluktuację na rynku pracy i tworząc nową grupę konsumencką ze swoimi specyficznymi potrzebami. Jedną z odpowiedzi biznesu na potrzeby seniorów są powstające tzw. mieszkania wspomagane dla osób starszych, w których złote pokolenie może funkcjonować całkowicie samodzielnie. Są to obiekty bezpieczne dla seniorów, które można nabyć lub tylko wynająć. Samorządowcy zapowiadają wspieranie podobnych inicjatyw biznesu, będących odpowiedzią na kryzys demograficzny.

Budują wspólną przyszłość

Jedną z ważniejszych kwestii poruszonych w czasie kongresu było uczestnictwo ludzi młodych w przestrzeni politycznej. Robert Waraksa, burmistrz Olsztynka, zauważył, że młodzież ma utrudnioną możliwość wejścia do struktur samorządów, dlatego należy to umożliwić, oddać głos, wsłuchać się w jej problemy, oczekiwania i pomysły. Uczestnicy debaty zwrócili uwagę na specyfikę obecnego młodego pokolenia, które cechuje się większą roszczeniową postawą, utrudniającą dialog i wspólne wypracowanie rozwiązań umożliwiających rozwój wszystkich podmiotów życia społecznego. Wkraczające na rynek pracy tzw. pokolenie Z, czyli ludzi urodzonych po 1995 r., ma wiele do zaoferowania, szczególnie w zakresie innowacji – wszak jest to generacja, która dorastała z technologią. Ale zdaniem uczestników debaty, ci ludzie tak łatwo już nie poradzą sobie w innych sferach życia codziennego. Ta smutna konkluzja nie napawa optymizmem, niemniej jednak może być ona tylko konstruktem myślowym prelegentów, wszak socjologowie są zgodni, że generacja Z cechuje się większą przedsiębiorczością, komunikatywnością i chęcią do budowania relacji społecznych niż ich starsi koledzy.

Kongres z Niedzielą

Spośród wielu paneli dyskusyjnych na szczególną uwagę zasługuje debata pt. „Kościół a społeczność lokalna. Jak budować równowagę?”. Paneliści jednomyślnie stwierdzili, że Kościół katolicki zajmuje kluczowe miejsce w życiu lokalnym. Prowadzący panel Leszek Zegzda, przewodniczący Komisji Kultury, Sztuki i Współpracy z Miastami Partnerskimi Rady Miasta Nowego Sącza, zwrócił uwagę na zjawisko coraz częściej widocznego dystansu, którego nabierają poszczególni mieszkańcy do instytucji Kościoła. Wiąże się ono z zaburzeniem równowagi w relacjach mieszkańcy – Kościół.

Współpraca parafii z gminą w dużej mierze zależy od relacji sąsiedzkich, czyli np. proboszcza z wójtem. Działanie na rzecz społeczności lokalnej charakteryzuje się silnym pragmatyzmem i dużymi oczekiwaniami mieszkańców, dlatego tak istotna jest dobra współpraca z proboszczami i ze wspólnotą parafialną – zauważyła Dorota Chilik, wójt gminy Miejsce Piastowe na Podkarpaciu, ekspert w pozyskiwaniu dotacji unijnych.

– Parafia jest wspólnotą lokalną Kościoła, jest ona szczególnie obecna w polskim pejzażu religijnym i społeczno-kulturowym – powiedział ks. Jarosław Grabowski, redaktor naczelny Niedzieli. – Jest wiele form wspierania społeczności lokalnej przez parafię. Obok tej duchowej, sakramentalnej, ważną rolę odgrywa zaangażowanie kulturalno-oświatowe, opiekuńczo-charytatywne i doradczo-interwencyjne. Dlatego właśnie ocena działalności Kościoła w dużej mierze zależy od żywotności parafii – stwierdził ks. Grabowski. Paneliści byli zgodni co do tego, że równowagę między Kościołem a samorządem buduje się przez dobre relacje oparte na wspólnej trosce o rozwój społeczności lokalnej.

Warto również zauważyć, iż Niedziela – jako jedyne medium katolickie – objęło patronat nad kongresem.

Nagrodzeni

Kongres był okazją do podsumowań, czemu posłużyły wręczone w jego trakcie nagrody. Pierwszego dnia rozdano nagrody Polsko-Ukraińska „Wspólna Sprawa”, przyznane w czterech kategoriach: człowiek, samorząd i miasto, firma i organizacja pozarządowa. Przez tę nagrodę organizatorzy chcieli wskazać osoby, które przyczyniły się do jeszcze mocniejszego zacieśnienia polsko-ukraińskich relacji. W czasie gali drugiego dnia kongresu wręczono kolejne nagrody. Nagrodę Europejskiego Kongresu Samorządów przyznano Ossi Savolainenowi, burmistrzowi Regionu Helsinki-Uusimaa. Nagrodę ,,Samorządowiec Przyjazny Młodzieży”, przyznawaną przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów, otrzymali: Robert Bagiński, wójt Gminy Giby; Krzysztof Gołaszewski, burmistrz Łap; Michał Prószyński, radny Sejmiku Województwa Mazowieckiego; Andrzej Pruś, przewodniczący Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego; Bartłomiej Stawiarski, burmistrz Namysłowa; Robert Waraksa, burmistrz Olsztynka. Nagrodę Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dla Jednostek Samorządu Terytorialnego za opiekę nad miejscami pamięci i propagowanie postaw patriotycznych otrzymały Miasta Włodawa i Mysłowice. Nagrodę Europejskiego Kongresu Samorządów dla Dziennikarza Regionalnego otrzymali Karolina Klimecka-Łaptuta oraz Paweł Więcek.