Począwszy od lat 50. minionego wieku Maria Żmigrodzka była nauczycielką języka polskiego w częstochowskich szkołach. Należała też do pierwszej ekipy redakcji Niedzieli, wznowionej w 1981 r. Pani Maria oraz jej mąż – prof. Zbigniew Żmigrodzki należeli do stałych bywalców redakcji. Przyszli dziennikarze odradzającego się po długiej przerwie tygodnika mieli możliwość wiele się nauczyć od tego profesorskiego małżeństwa, które służyło nam swoją wiedzą i edytorską sprawnością, pomagało szlifować dziennikarski warsztat. I oczywiście, publikowało na łamach Niedzieli.

Korzenie rodzinne

Maria Żmigrodzka, z domu Sołdrowska, urodziła się w 1931 r. w rodzinie nauczycielskiej z tradycjami patriotycznymi. Jej ojciec – Jan Sołdrowski był wybitnym pedagogiem, polonistą, m.in. w Niższym Seminarium Duchownym w Częstochowie, działaczem społecznym, radnym miasta, kulturoznawcą, publicystą Niedzieli. Współpracował z biskupem częstochowskim Teodorem Kubiną. Został odznaczony orderem papieskim „Pro Ecclesia et Pontifice”. Brat Marii Żmigrodzkiej – Andrzej Sołdrowski należał do Szarych Szeregów, był żołnierzem Armii Krajowej. W 1950 r. za działalność sodalicyjną został aresztowany i osadzony w ubeckich więzieniach na warszawskim Mokotowie i we Wronkach „pod zarzutem dywersji, demoralizacji młodzieży i dążenia do obalenia siłą ustroju państwa”. Drugi brat – Staszek też był więziony przez komunistyczne władze PRL.

Z dzieciństwa pani Maria wspominała rodzinny kult Matki Bożej i pielęgnowanie harcerskiej służby, a także przynależność rodziców oraz starszego rodzeństwa do Sodalicji Mariańskiej. Pamiętała, że rodzice w każdą niedzielę szli na Jasną Górę, a dzieci uczestniczyły w szkolnych Mszach św. – jej bracia byli ministrantami. Wieczorami rodzina wspólnie się modliła. W pierwsze piątki miesiąca wszyscy przyjmowali Komunię św., a każdą pierwszą sobotę miesiąca, jako dzień poświęcony Matce Bożej, kończyli wspólnym odmawianiem Litanii Loretańskiej lub modlitwy różańcowej.

Polonistka

Maria Żmigrodzka była absolwentką katolickiego Gimnazjum i Liceum „Nauka i Praca” w Częstochowie, krakowskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zgodnie z rodzinnymi tradycjami w czasie swojej aktywności nauczycielskiej związała się z harcerstwem. W bardzo trudnym okresie represji komunistycznych działała również w Sodalicji Mariańskiej. W grupie miejscowych intelektualistów działała w powstałym w 1956 r. Częstochowskim Oddziale Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza, które przyczyniło się do rozwoju w mieście szkolnictwa wyższego, współtworzyła Klub Inteligencji Katolickiej w Częstochowie, należała do NSZZ „Solidarność”.

Na religijnych i patriotycznych korzeniach Maria Żmigrodzka budowała swój rodzinny, prawdziwie polski dom i zawodową przyszłość, co w trudnym komunistycznym czasie nieraz wymagało odwagi. Zawsze wśród książek, wycinków prasowych i uczniowskich zeszytów. Głęboko wierząca katoliczka, szlachetna, serdeczna, dostępna dla innych, otwarta na pomoc każdemu. Jej koleżanka z pracy Irena Makowicz nazwała ją „chodzącą encyklopedią”. Reprezentowała starą, solidną nauczycielską szkołę, dbającą o wszechstronny rozwój młodego człowieka. Niewątpiliwą dumą pani Marii był jej syn Piotr – wybitny językoznawca, profesor nauk humanistycznych. Przez dwie kadencje był dyrektorem Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk. Obecnie kieruje Pracownią Wielkiego Słownika Języka Polskiego.

Profesor Żmigrodzka z wdzięcznością została zapamiętana również przez swoich uczniów. Był wśród nich Witold Iwańczak, absolwent Technicznych Zakładów Naukowych Górnictwa Rud w Częstochowie. Po latach tak napisał o swojej polonistce: „(...) potrafiła nas, techników elektroników, uwrażliwić na piękno polskiej mowy, kultury, sztuki, umiejętnie dla nas odfiltrowując przekłamania ideologiczne narzucane przez podręczniki. Ta zdecydowanie męska szkoła średnia, w której pani Maria pracowała przez wiele lat, w czasach komunizmu wydała sporo przyszłych kapłanów. Mąż pani Marii pamięta, jak na zjeździe absolwentów szkoły, ku zdziwieniu dyrekcji, pojawiło się ok. 20 młodych księży i kleryków. Nie pasowało to do linii partii komunistycznej. Niektórzy nauczyciele musieli więc znosić szykany ze strony dyrekcji, włącznie z zawieszeniem, a nawet odebraniem im wychowawstwa. Wśród tych nauczycieli była prof. Żmigrodzka – osoba bardzo ważna w życiu dorastających chłopców. Również tych, którzy podejmowali decyzję o wstąpieniu do seminarium. Wychowała wielu wartościowych, myślących ludzi. Pozostawała w kontakcie z byłymi uczniami, wspierała ich modlitwą i dobrą radą. Dawni uczniowie z TZN, również kapłani, do końca ją odwiedzali”.

Publicystka

Udało się policzyć, że Maria Żmigrodzka wydrukowała w Niedzieli blisko 270 artykułów. Publikowała także na łamach Listu do Pani, Naszego Dziennika, Apostoła Miłosierdzia Bożego, Gazety Solidarnej, Myśli Polskiej. Podejmowała głównie tematy z zakresu literatury i historii, często wypełniając białe plamy polskich dziejów, jednocześnie odnosiła się do współczesnych spraw. Z pewnością swoimi publikacjami starała się pomagać w wychowywaniu młodego pokolenia Polaków. Zwracała uwagę, że nawet w rodzinach ludzi z wyższym wykształceniem często nie pielęgnuje się patriotycznych tradycji, nie budzi się szacunku dla narodowych symboli, nie pamięta się o wybitnych Polakach i chlubnych, często bolesnych historycznych wydarzeniach. W artykułach i książkach zamieszczała treści wspierające nauczycieli w działaniach edukacyjnych i wychowawczych. Cenną pomocą dla nauczycieli jest m.in. 150 opracowań lekcji wychowawczych dla wszystkich typów szkół ponadpodstawowych, wydanych w książce Wychowanie dla człowieczeństwa, której jest współautorką.

W swoim pisarskim dorobku Maria Żmigrodzka zaprezentowała wielką plejadę ludzi ważnych dla kultury i dziejów narodu, zasłużonych dla Kościoła. Ubolewała, że wielcy polscy twórcy byli niewystarczająco uwzględniani w programach szkolnych, a ich twórczość coraz częściej wykreślana była z kanonu szkolnych lektur. „Usunięto liczne, budzące miłość Ojczyzny lektury, wprowadzając inne, szkalujące Polskę” – powiedziała po którejś z kolejnych zmian podstawy programowej w polskich szkołach. Była przekonana, że dla Polaków „źródłem refleksji i wzruszeń, ale również niezawodnym drogowskazem były i pozostają do dzisiaj dzieła wielkich autorów: narodowych wieszczów, Norwida, Sienkiewicza, Prusa, Orzeszkowej, Żeromskiego czy Wyspiańskiego”.

ABC dobrego Polaka

Centralne miejsce w pisarstwie Marii Żmigrodzkiej zajmowała Ojczyzna. Wymowne są już tytuły jej książek, np: Wybrali Polskę, Jak uczyć się Polski, Na polskich drogach. Książki te stanowią swoiste ABC dobrego Polaka, kompendium wiedzy polskiego inteligenta.

Ubolewała nad niedostatecznym nauczaniem prawdziwej historii. W ostatnich miesiącach życia mogła się ucieszyć niedawną zapowiedzią Ministerstwa Edukacji i Nauki o wprowadzeniu do programu szkolnego przedmiotu: historia i teraźniejszość, w skrócie nazywanego HiT. Widziała w tym szansę na przywrócenie i odzyskanie zaniedbanych kart historii oraz otwarcie dla młodych ludzi drogi do zdobywania historycznej prawdy.

Ta wielka patriotka, miłośniczka Polski, z katolicką, słowiańską duszą, swoim przykładem pokazała, jak myśleć po polsku i odważnie podejmować ojczyste obowiązki. 12 stycznia 2022 r. umarła tak jak żyła – z Bogiem i Polską w sercu. Była i zwyczajna, i nadzwyczajna zarazem. Po prostu – wielka. Pozostaje nam powtórzyć słowa, które padły na pogrzebie jej ukochanej pisarki Zofii Kossak: „Ludzie, czy wy wiecie, kogo my żegnamy?...”.