Historia, która może się powtórzyć

Przypadek gminy Ozimek to przykład tego, jak rządowe decyzje mogą uderzać w lokalne społeczności. W 2022 roku MEN zmniejszył finansowanie nauki języka niemieckiego jako języka mniejszości z trzech do jednej godziny tygodniowo. Samorządy, które chciały utrzymać pełny wymiar zajęć, musiały pokryć koszty z własnych środków. Ozimek złożył pozew przeciwko Skarbowi Państwa – i wygrał. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził na rzecz gminy Ozimek kwotę 625.590,85 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 grudnia 2023 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 42.097 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Obecnie MEN stosuje niemal identyczną metodę wobec lekcji religii, ograniczając ich liczbę, a co za tym idzie – redukując etaty katechetów. Jednak historia gminy Ozimek pokazuje, że samorządy mają narzędzia prawne, by bronić się przed takimi decyzjami.

Katecheci na celowniku "racjonalizacji"

Ministerstwo Edukacji Narodowej, pod pretekstem m.in. "racjonalizacji" czasu nauczania, ogranicza godziny nauczania religii w szkołach publicznych. To uderza przede wszystkim w nauczycieli religii, którzy już teraz stoją w obliczu masowych zwolnień.

Dla wielu katechetów praca w szkole to jedyne źródło dochodu. Ich sytuacja jest tym bardziej dramatyczna, że w przeciwieństwie do nauczycieli innych przedmiotów nie mogą liczyć na łatwe znalezienie zatrudnienia w innych placówkach.

Samorządy mogą walczyć o swoje prawa

Podobnie jak w przypadku języka niemieckiego, samorządy mogą podjąć dwa kroki, by uniknąć redukcji etatów katechetów:

• Samodzielne finansowanie brakujących godzin – jeśli gmina zdecyduje się utrzymać pełny wymiar lekcji religii, może pokryć koszty z własnych środków, tak jak zrobiła to gmina Ozimek.

• Pozwanie Skarbu Państwa o zwrot kosztów – samorządy, które zdecydują się na finansowanie lekcji religii, mogą dochodzić swoich praw w sądzie. Wyrok w sprawie Ozimka pokazuje, że to skuteczna strategia.

Droga sądowa – sposób na ratunek dla katechetów?

Jeśli MEN nie wycofa się ze swoich decyzji, kolejnym krokiem dla samorządów i katechetów może być droga sądowa. Pozwy przeciwko Skarbowi Państwa mogą pomóc w odzyskaniu pieniędzy wydanych na utrzymanie etatów nauczycieli religii.

Jak informuje w mediach społecznościowych Mirosław Wieszołek, burmistrz gminy Ozimek, "przedmiotowy wyrok jest nieprawomocny i należy spodziewać się apelacji ze strony Skarbu Państwa – Ministra Edukacji, jednakże pokazuje on realność naszego roszczenia. Obecnie oczekujemy na pisemne uzasadnienie tego wyroku”.

Warto przypomnieć, że ograniczanie lekcji religii narusza konstytucyjne prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami oraz konstytucyjną zasadę konsensualnego sposobu regulowania relacji między Państwem a Kościołami i innymi związkami wyznaniowymi. Skoro sądy uznały, że redukcja finansowania nauki języka niemieckiego była niezgodna z prawem, to dlaczego miałoby być inaczej w przypadku religii?

Wskazówka dla katechetów i samorządów

Katecheci i samorządy nie są bezbronni wobec decyzji MEN. Historia gminy Ozimek pokazuje, że warto walczyć o swoje prawa. Jeśli samorządy zdecydują się na finansowanie lekcji religii z własnych środków, mogą potem skutecznie dochodzić zwrotu tych kosztów przed sądem.

Nauczyciele religii powinni także aktywnie angażować się w rozmowy z władzami lokalnymi i kuratoriami oświaty. Współpraca z parafiami i organizacjami kościelnymi może pomóc w przekonaniu samorządów i zabezpieczeniu dodatkowych środków na prowadzenie zajęć.

Decyzje MEN mogą się zmieniać, ale jedno jest pewne: jeśli nikt nie podejmie działań, redukcje etatów katechetów staną się faktem. Czas na reakcję jest teraz – zanim "racjonalizacja" zamknie drzwi do nauczania religii w polskich szkołach.